De boerderij

Het Ijzertijderf

Centraal op het erf staat de boerderij. De plattegrond hiervan komt overeen met de sporen van een boerderij die ca. 700 v. Chr. in Beek en Donk stond. Kenmerkend voor dit type boerderij zijn de vlakke voorgevel, die op het zonnige zuid-oosten is gericht en de ruitvormige plaatsing van de gebintpalen. Het voorste gedeelte gebruiken wij om te werken, hoewel in de ijzertijd de meeste werkzaamheden waarschijnlijk buiten werden uitgevoerd. Het achterste deel van de boerderij is het woon-slaapgedeelte. Er zijn geen sporen gevonden die wijzen op het stallen van vee in deze boerderij, zoals bij andere prehistorische boerderijen soms wel het geval is.

Complete boerderijen uit de ijzertijd zijn natuurlijk niet bewaard gebleven. In de zanderige ondergrond van Brabant zijn wel paalsporen teruggevonden. Paalsporen zijn verkleuringen in de ondergrond op de plaatsen waar de palen van de boerderij hebben gestaan. In veen- en kleigebieden in andere delen van Nederland zijn meer resten gevonden. Uit deze sporen en resten kunnen archeologen een redelijk beeld vormen hoe een boerderij er toen uit heeft gezien. Zeker weten doen we het echter nooit.

De boerderij wordt als type ‘Loon op Zand’ aangeduid. Hij dankt zijn naam aan de plaats waar voor het eerst bij een opgraving deze soort plattegrond werd gevonden. Kenmerkend voor deze boerderij is het ruitvormig palenpatroon en de recht opgaande voorgevel. De boerderij is geheel gebouwd van natuurlijke materialen, de wanden bestaan uit vlechtwerk van wilgentenen besmeerd met leem en stro. De gebinten en wandpalen zijn van eikenhout en de dakliggers zijn van dennenhout. Het dak is gedekt met riet. De opvallende knik in het dak aan de achterzijde van de boerderij fungeert als rookkanaal. Het driehoekige gat samen met eenzelfde gat in de voorgevel zorgt voor een trek, die de rook van de stookplaats mee naar buiten voert.

Gezien de archeologische vondsten (fragmenten van aardewerk en een spintol) en de geografische gesteldheid, is het waarschijnlijk dat in de omgeving van Dongen in de ijzertijd gewoond werd. Sporen van een boerderij zijn hier echter nog niet gevonden. In de omgeving van Dongen, zoals in Loon op Zand, Oosterhout en Breda is dit wel het geval. Boerderijen werden veelal gebouwd op een hooggelegen dekzandrug in de buurt van een bos en een riviertje, voor het benodigde hout, water en leem. De omgeving van Dongen voldoet aan al deze voorwaarden.